Historia

Według mało znanej legendy początki wsi miały być związane z hodowcami bydła, którzy, w poszukiwaniu nowych pastwisk, trafili na piękną żyzną, pełną ziół i kwiatów polanę, położoną w głębokiej dolinie otoczonej stromymi zboczami gór, w środku prastarej Puszczy Sudeckiej.

Pierwsze osadnictwo na terenie obecnego Sokołowska i jego okolic pojawiło się na przełomie XIII i XIV wieku. Siedliska usytuowane były na obu brzegach potoku płynącego przez miejscowość. Ich ślady najwyraźniej widać we wschodniej części miejscowości. Od około 1400 roku, nazwa miejscowości - Görbersdorf (Goerbersdorff, 1357 r.) - była wielokrotnie wzmiankowana w dokumentach, w związku ze znajdującym się w pobliżu zamkiem rycerskim Radosno (Ferudenschloß). Nazwa ta, pochodziła zapewne od nazwiska jednego z rycerzy rezydujących na zamku. W latach 1426 - 1428 okoliczne tereny zostały splądrowane przez Husytów, którzy napadli na klasztor w Krzeszowie, zamek Ferudenschloß i pobliskie miejscowości. Napady i rabunki Husytów trwały do roku 1443, a po okolicznych zagrodach chłopskich nie pozostało śladu.

Wydarzenia wojny trzydziestoletniej przyniosły kolejne spustoszenia w latach 1623 - 1624, oraz zarazę w latach 1633 - 1634. Z roku 1636 pochodzi pierwsza wzmianka o Görbersdorfie, zawarta w sprawozdaniu Hansa Heinricha Hochberga z Książa, właściciela miejscowości, sporządzonym dla cesarza. Hochberg powiadamia nowego władcę, że po wojnie z dziewięciu zagród pozostały tylko cztery, z 228 krów i dziewięciu koni pozostały 3 krowy i jeden koń. W roku 1644 wojska szwedzkie opanowały Książ, którego właściciel schronił się w Görbersdorfie w domu sołtysa.

Podczas wojen śląskich, okoliczne tereny były plądrowane zarówno przez wojska cesarskie, jak i pruskie. W roku 1745 sołtys Görbersdorfu został ujęty przez wojska cesarskie, a za jego zwolnienie wieś musiała zapłacić spory okup. W roku 1807 potyczka z wojskami napoleońskimi miała miejsce nieopodal miejscowości, na tak zwanym Blitzengrund (Ługowina).

Na początku XIX wieku w Görbersdorfie istniało 14 zagród chłopskich. Miejscowość należała do Hochbergów. Jak podaje Knie w swojej książce z roku 1845, we wsi zamieszkiwało 315 mieszkańców, w tym 7 katolików. Wieś posiadała 64 domy i była wolnym sołectwem. Istniały wówczas dwa młyny wodne, dwa wiatraki holenderskie, jedna gorzelnia, 10 krosien tkackich bawełnianych i 13 krosien lnianych. Działało 10 rzemieślników. Jak z powyższych danych wynika była to miejscowość stosunkowo dobrze zagospodarowana. Radykalna zmiana w rozwoju wsi nastąpiła po roku 1849. W lecie tego roku siostrzenica marszałka Blüchera, Maria von Colomb, nabyła od Hochbergów tak zwany Mühlengrundstück, na którym założyła w następnym roku zakład leczenia zimną wodą. Maria von Colomb zamierzała zasiedlać kuracjuszami nie tylko Görbersdorf, ale również okoliczne wsie. Na polecenie Marii wieśniacy przygotowywali swoje domy na wzór Gräfenbergu. Otwarto jednocześnie "duche" (prysznice) w Blitzengrund (Ługowina), 2 kilometry od Görbersdorfu, dokąd trzy razy dziennie dowożono pacjentów. Mimo starań zakład nie przynosił dochodów i w konsekwencji w 1854 roku, Maria von Colomb poszła do więzienia za długi, a zakład przejął za niewielką sumę jej młody szwagier Brehmer.

Hermann Brehmer urodził się w 1826 roku niedaleko Strzelina, jako syn oficjalisty. Uczęszczał do szkół we Wrocławiu, w 1847 rozpoczął studia matematyczne i przyrodnicze na Uniwersytecie Wrocławskim. Interesował się również astronomią i botaniką. Na skutek bardzo aktywnego udziału w wydarzeniach Wiosny Ludów musiał opuścić Wrocław. Wedle niektórych relacji miał się wówczas ukrywać w Sudetach. Zwiedzał także uzdrowiska, m.in. Gräfonberg, gdzie poznał swoją przyszłą żonę, siostrę Marii von Colomb. Udał się następnie do Berlina, gdzie poznał Aleksandra Humboldta. W Berlinie podjął początkowo studia botaniczne, a następnie medyczne. Te ostatnie za namową doktora Schönleina, nadwornego lekarza króla Fryderyka Wilhelma IV. W roku 1853 Brehmer doktoryzował się na podstawie pracy pod tytułem " Uber die Gesetze der Entsthung und das Fortschreitens der Tuberkuloze der Lungen". Od roku 1854 do 1858 wspólnie z Marią von Colomb prowadził zakład przyrodoleczniczy w Görbersdorfie. W roku 1859 dzięki protekcji profesora Schönleina uzyskał od rządu pruskiego koncesję na prowadzenie według własnej metody zakładu leczniczego dla chorych na płuca.

W pracy doktorskiej Brehmer zawarł podstawowe założenia swojej metody. Zwracał uwagę na to, że wysoka temperatura i południowy klimat są zdecydowanie niekorzystne dla chorych na płuca. Natomiast pozytywną rolę pełni wzniesienie nad poziom morza. W swojej praktyce Brehmer kładł nacisk na leczenie klimatyczne, poprzez "świeże, górskie powietrze". Kuracja zakładała wiele ruchu na świeżym powietrzu, również na stosowaniu specjalnych ćwiczeń oddechowych, zwanych "gimnastyką płucną". Równie istotne było odpowiednie i obfite wyżywienie, obejmujące spożywanie obok mięsa, także dużych ilości jarzyn. Posiłki powinny być podawane w regularnych odstępach czasu, pięć razy dziennie. Niektórym chorym zalecano natryski z zimnej wody - do 3 do 8 stopni Celsjusza - połączone z rozgrzewającym nacieraniem. Kuracja mogła się odbywać przez cały rok, a wszystkie zabiegi dostosowywano do potrzeb pacjenta, który znajdował się pod stałym nadzorem lekarza. Wedle współczesnej relacji, "środkiem nie tylko przeciw skłonności do suchot, ale nawet przeciw chorobie już umiejscowionej, byłby taki, który działałby ciągle".

Widok na sanatorium dr. Brehmera z połowy XIX w.

Wkrótce po uzyskaniu koncesji Brehmer przystąpił do szeroko zakrojonych prac budowlanych, mających na celu rozbudowę niewielkiego zakładu hydroterapeutycznego hrabiny Colomb. W roku 1862 wzniesiono pierwsze budynki: kuracyjny nazywany potem "starym domem" oraz pensjonaty "Weisse Haus" i "Villa Rosa". Jednocześnie trwały prace nad uporządkowaniem otaczającego zakład terenu - powstał park leśny i zabudowania gospodarcze. Projektantem budowli znany architekt Edwin Oppler. Natomiast założenie parkowe było dziełem samego Brehmera.

Sanatorium doktora Brehmera po rozbudowie

W połowie lat siedemdziesiątych XIX wieku do starej części domu kuracyjnego dobudowano mieszkanie doktora Brehmera, ogród zimowy, bibliotekę i wysmukłą wierzę. W końcu lat siedemdziesiątych XIX wieku wzniesiono tak zwany "Nowy Kurhaus", przylegający do starego od strony wschodniej. Wszystkie te budowle wzniesione zostały według projektów Opplera. W roku 1882, przebudowano wnętrza całego zakładu modernizując urządzenia higieniczne, ogrzewanie oraz klimatyzację. Dla gości zakładu leczniczego doktora Brehmera przygotowano 303 pokoje, znajdujące się w obu kurhausach, w należących do zakładu willach, a także położonym w pobliżu sanatorium pensjonatach nie należących do zakładu. Wkrótce po założeniu zakład Brehmera stał się niezwykle popularny w całej Europie, o czym świadczą liczne przewodniki po Görbersdorfie, wydawane poza - Niemcami - także w Budapeszcie, Zurichu, Paryżu, Wiedniu, Warszawie i Petersburgu. Największy napływ gości miał miejsce na przełomie XIX i XX wieku. W roku 1872 zakład przyjął 396 osób, w tym 25 gości z Polski. W 1873 roku - 706 osób, w tym z Polski 110.

Początek dnia w zakładzie Brehmera wyglądał, w relacji Kiszczyńskiego z roku 1874, następująco: "Chorym zdrowszym, o ile na to pozwalał stan zdrowia, zazwyczaj lekarze zalecali wstawać około godziny 6-tej rano i na odgłos trąbki schodzą się wszyscy do Kurhausu na śniadanie, które trwa od godziny7:00 - 8:00 z rana; drugie śniadanie od godziny 10:00 - 11:00; obiad od 13:00 - 14:00; podwieczorek od 16:00 - 17:00; kolacja o 19:00 - 20:00 wieczorem; przerwy pomiędzy godzinami do przyjmowania pokarmów, odpowiednio do przepisu lekarza, są przeznaczone na spacery po parku lub górach, albo też na wypoczynek w mieszkaniu. Nie zgłaszający się w godzinach wyznaczonych do tabl de 'hotu o którym za każdym razem daje znać trąbka, pozostają bez posiłku. Chorym słabszym pokarmy za każdym przynosi się do mieszkania." (...) Spacer po parku, w góry porosłe lasem, napawanie się orzeźwiającym powietrzem, zajmowanie wzroku malowniczym krajobrazem, lub niekiedy dalsze wycieczki po okolicy, oto główne, a zarazem lecznicza, podstawy rozrywek; nadto czytanie pism periodycznych i książek z miejscowej biblioteki, gra w szachy, domino, warcaby, strzelnica i koncerty, które tu bywają co dwa tygodnie".

Panorama z widokiem na sanatorium dr Brehmera

Jeszcze przed śmiercią Brehmera w roku 1889, w Görbersdorfie powstały dwa dalsze zakłady lecznicze. Już w latach siedemdziesiątych liczba chętnych przekraczała możliwości zakładu leczniczego doktora Brehmera. Na początku XX wieku miejscowość była przygotowana na przyjęcie około tysiąca kuracjuszy.

W roku 1872 major baron von Rössing zbudował powyżej zakładu Brehmera nieistniejącą już dzisiaj willę w stylu szwajcarskim. Służyła ona rodzinie barona, a część pokoi wynajmowano kuracjuszom. Wkrótce major powziął myśl o założeniu drugiego zakładu. W tym celu jesienią 1874 roku nawiązał kontakt z doktorem Theodorem Römplerem, który wówczas był nadwornym lekarzem księcia zu Solms-Baruth. Spisano kontrakt na podstawie którego dr. Römpler zobowiązał się do dwuletniego kierowania nowym zakładem. Następnie baron von Rössing nabył obszerne grunty, rozciągające się od jego willi, na tarasach, w kierunku południowo-wschodnim oraz osobny obszar u podnóża tak zwanej Wysokiej Góry. Wkrótce na tarasie stanął budynek restauracji nazwanej "Bellevue". W tym samym roku położono kamień węgielny pod budowę nowego zakładu. W marcu 1875 roku Römpler objął swoją funkcję, a w 1876 r. dom kuracyjny został ukończony. Pod koniec lat 70-tych XIX wieku do dyspozycji gości zakładu barona Rössinga stały: własny dom barona, restauracja, zakład kuracyjny, pokoje zajazdu "Zur Preussische Krone" oraz pokoje wynajmowane w domach na wsi. W pobliżu zakładu wzniesiono budynek mieszczący tusze i łazienki.

Willa Elsa doktora Römplera

Pierwszego czerwca 1878 roku Römpler odkupił od barona Rössinga cały zakład i wkrótce przystąpił do tworzenia parku kuracyjnego. Pośrodku parku zakładowego w roku 1883 wzniesiono willę w stylu szwajcarskim, w której zamieszkał właściciel, nazwaną od imienia jego żony "Elsa".

Dawny kościół protrestancki
(Obecnie katolicki MB Królowej Świata)

W tym samym roku Römpler ofiarował teren na tarasie ponad willą Rössinga na budowę kościoła protestanckiego, którego budowę, finansowaną ze składek kuracjuszy, rozpoczęto w następnym roku.

Sanatorium doktora Römplera - widok na ogród zimowy

W 1885 roku przy domu kuracyjnym wzniesiono ogród zimowy, wkrótce (1901 r.) dla licznie napływających gości z Rosji, wybudowano w parku kaplicę obrządku prawosławnego (na jej budowę także dr Römpler ofiarował teren). Rok później, pomiędzy domem kuracyjnym, a tak zwaną "Turmvilla" (dawną restauracją "Bellevue") wybudowano dużą jadalnię. W roku 1887 wzniesiono wielką, zadaszoną leżakownię. U schyłku XIX stulecia dr Römpler zrealizował zamiar przeprowadzenia promenady z sanatorium do ruin zamku Radosno, biegnącą wówczas ulicą Górską. W 1898 roku bezpośrednio obok domu zdrojowego powstała duża lodownia, która mieściła 300 metrów sześciennych lodu.

Cerkiew obrządku prawosławnego
Św Archanioła Michała

Pod koniec lat osiemdziesiątych XIX wieku, po odkryciu przez Kocha zarazków gruźlicy liczba chorych wyraźnie zmalała. Jednak wzrost liczby kuracjuszy u progu XX wieku spowodował potrzebę modernizacji i rozbudowy zakładu, która objęła zabudowania gospodarcze. W roku 1899 zakład otrzymał oświetlenie elektryczne. W pierwszych 26 latach istnienia zakład przyjął 5800 pacjentów. Metody leczenia były wzorowane na metodach stosowanych przez Brehmera, dla rozrywki pacjentów założono bibliotekę, w zakładzie odbywały się przedstawienia teatralne, koncerty i odczyty.

Sanatorium Mareinhaus

Trzeci duży zakład leczniczy - sanatorium "Mareinhaus", założony został w roku 1894 przez hrabinę Rückler, a prowadzony przez dr Weichersa. Sanatorium to obsługiwało lekko chorych na gruźlicę i usytuowane było w Görbersdorf oraz Schmidtsdorf (Kowalowa). W roku 1903 przyjęto 1125 chorych. Ponadto w Görbersdorfie dział szereg mniejszych pensjonatów i zakładów leczniczych, jak choćby zakład Buchlersa na Buchbergu, założony w 1890 roku i rozbudowany w 1928 roku.

Od połowy XIX wieku w Görbersdorfie tworzył Rudolf von Gottschall, dramaturg i historyk literatury zaprzyjaźniony z Marią von Colomb i doktorem Brehmerem. Piękno Görbersdorfu w swoich wierszach opiewał J.G. Urban, poeta - samouk urodzony w 1818 roku w kolonii Fuchsbinkel, mieszkający u podnóża góry Buchberg. W Görbersdorfie osiedlił się również urodzony we Wrocławiu Albert Emil Brachvogel - pisarz, dramaturg i wydawca książek, który po roku 1859 przeprowadził się do Berlina.

W pierwszych latach XX wieku w Görbersdorfie isteniały gospody: "Zum Deulachen Kaiser", "Berghotel" oraz cukiernia i kawiarnia "Laugers Konditorei und Kaffe". Jak podaje "Gemeidelexikon" z 1898 roku, miejscowość liczyła 832 stałych mieszkańców, w tym 618 ewangelików, 188 katolików i 25 Żydów. Parafia ewangelicka znajdowała się w Langwaltersdorfie (Unisław Śląski), a katolicka we Frydlandzie (Mieroszów). W Görbersdorfie było 128 gospodarstw rolnych i szkoła. Jak podaje spis ludności z 1 grudnia 1905 roku miejscowość obejmowała obszar 331,3 ha ziemi, zabudowana była 72 budynkami mieszkalnymi i 125 zabudowaniami gospodarczymi. Görbersdorf liczył 1328 mieszkańców, w tym 1031 ewangelików (z tego 1023 Niemców), 267 katolików (229 Niemców i 14 Polaków) oraz 29 Żydów.

Od roku 1888 kuracjusze ze Skandynawii zaczęli propagować w Görbersdorfie narciarstwo, uprawiane szczególnie aktywnie w latach trzydziestych XX wieku, kiedy to wybudowano 50-60 m (średnią) skocznię narciarską [pn. zbocza Kostrzyny, zeskok widoczny do dzisiaj poniżej drogi] oraz drugą 30 m (małą).

60 m skocznia narciarska [w tle widoczne zbocza Krzywuchy]

Po I wojnie światowej, gdy znaczenie sanatoriów przeciwgruźlicznych zaczęło spadać, oraz gdy renomę zaczęły zdobywać inne miejscowości, jak na przykład Davos, Görbersdorf przekrztałcił się w stację klimatyczną oraz w ośrodek sportów zimowych. W latach 30-tych założono w miejscowości cmentarz.

Po II wojnie światowej nazwę Görbersdorf zamieniono na Sokołowsko. W ten sposób uczczono pamięć doktora Alfreda Sokołowskiego, który przez sześć lat pełnił obowiązki głównego asystenta doktora Brehmera.

W okresie II wojny światowej Sokołowsko nie odniosło żadnych zniszczeń i jeszcze kilka lat po wojnie sanatorium Brehmera był czynne. Na skutek braku remontów już w latach pięćdziesiątych główny budynek, zwany "Grunwaldem", przestał być wykorzystywany i popadł w ruinę. Pod koniec lat siedemdziesiątych najstarsza część sanatorium została rozebrana. Dewastacji uległ również park zdrojowy z licznymi altanami. Zniszczone zostały wszystkie pawilony parkowe. Rozebrano także wiele innych budynków. W tych samych latach rozbudowano sportową infrastrukturę i w ten sposób powstała 2 kilometrowa rolkostrada oraz na zboczu Średniaka (782 m) dwa wyciągi narciarskie.

W środkowej części miejscowości wybudowano nową szkołę, wiele domów wyremontowano i przebudowano. Mimo to miejscowość nadal zachowała charakter jaki nadano jej w II połowie XIX stulecia.